Τετάρτη 11 Φεβρουαρίου 2015

Πολεμώντας τις προκαταλήψεις

 


Ένας δεκαοχτάχρονος στην Αμερική καταδικάζεται σε θάνατο επειδή φέρεται να δολοφόνησε τον πατέρα του.
Δώδεκα ένορκοι καλούνται για να βγάλουν ετυμηγορία, αλλά απαιτείται η συναίνεση όλων.
Έντεκα ένορκοι ψηφίζουν υπέρ της καταδίκης του νεαρού και την εκτέλεση της θανατικής του ποινής.
Ο δωδέκατος διατηρεί αμφιβολίες.
Απόφαση όμως έτσι δεν μπορεί να υπάρξει, πρέπει να πειστεί και ο δωδέκατος, διαφορετικά η δίκη θα επαναληφθεί.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, σαν σε ντόμινο, οι ένορκοι ένας μετά τον άλλον κάμπτονται με επιχειρήματα και στο τέλος, μετά από ένα δραματικό κρεσέντο, πείθεται και ο τελευταίος, ο πιο σκληρός.
Ο νεαρός αθωώνεται λόγω αμφιβολιών.

Το 1954 ξεκίνησε στην Αμερική για την τηλεόραση, το 1957 έγινε η διάσημη ταινία «12 Angry Men», φέτος ανέβηκε στο θέατρο και παρουσιάζεται στο αθηναϊκό κοινό.
Οι 12 angry men, οι 12 ένορκοι δηλαδή, είμαστε εμείς.
Είναι ο λογικός, ο φοβισμένος, ο τσαμπουκάς, ο άγριος, ο σκληρός, ο συναισθηματικός, ο αδιάλλακτος, ο μετρημένος, ο δειλός, ο αδιάφορος…
Πέρα από αυτά τα χαρακτηριστικά τους, όλοι τους έρχονται αντιμέτωποι με μια μάστιγα… την μάστιγα της προκατάληψης, έρχονται αντιμέτωποι με τον εαυτό τους...
Πέρα από οτιδήποτε άλλο, έχουν βασικά να αντιπαρατεθούν με αυτή, μόνο όταν την πολεμήσουν, μόνο όταν την απομονώσουν θα είναι σε θέση να κρίνουν αποθεώνοντας την δύναμη των επιχειρημάτων, μόνο τότε θα φωτιστεί καλύτερα η αλήθεια από την πλάνη.
Ο πόλεμος με τις προκαταλήψεις είναι εκείνος που ορίζει την ποιότητα των ανθρώπων.

Είναι εύκολο να κρίνεις, να αποφασίσεις, να αποφανθείς, δέσμιος των προκαταλήψεών σου;
Πιστεύω πως όχι.

Είναι εύκολο να τις αποβάλλεις ή να τις περιορίσεις, πριν κρίνεις;
Πιστεύω πως ναι. Χρειάζεται θάρρος και ειλικρίνεια, κυρίως με σένα.

υ.γ.: οποιαδήποτε ομοιότητα με γεγονότα ή καταστάσεις είναι εντελώς σκόπιμη.

13 σχόλια:

thinks είπε...

Αγαπητέ μου Τζων Μπόη γράφεις για μία από τις πιο αγαπημένες και σεβαστές μου ταινίες όλων των εποχών.

Μία σημαντική πληροφορία δίνεται στο τέλος της ταινίας, στα σκαλιά έξω από το δικαστήριο: Ο Ντέηβις (Χένρυ Φόντα, Ένορκος #8) είναι αρχιτέκτονας το επάγγελμα.

Σε παρακαλώ επέτρεψε μου δύο διορθώσεις:
Ο κατηγορούμενος δεν είχε καταδικαστεί (και δεν είχε καταδικαστεί σε θάνατο). Η δουλειά και υποχρέωση των 12 συμπολιτών του ήταν να αποφασίσουν αν είναι αθώος ή ένοχος (αν είναι ένοχος, εφ' όσον η προβλεπόμενη ποινή μπορεί να είναι και θάνατος, η ετυμηγορία πρέπει να είναι ομόφωνη). Μόνο μετά από ετυμηγορία ενοχής θα μπορούσε να καταδικαστεί.
Ο κατηγορούμενος δεν αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών. Απλά κηρύχτηκε αθώος (χωρίς ειδίκευση του γιατί -εννοείται από τον νόμο ότι ο Εισαγγελέας δεν μπόρεσε να αποδείξει στους ενόρκους ενοχή "πέραν μίας εύλογης αμφιβολίας")
Νομίζω τα παραπάνω είναι σημαντικές λεπτομέρειες που βοηθούν στην κατανόηση σημείων ουσίας του καλύτερου συστήματος δικαιοσύνης που έχει επιδείξει μέχρι σήμερα ο πλανήτης: των τρωτών σημείων του και της δύναμής του.

Ο σκηνοθέτης Σίντνευ Λουμέτ ήθελε να δείξει πως η αλήθεια χτίζεται κομμάτι-κομμάτι σαν έργο αρχιτεκτονικό, αφού το κάθε κομμάτι εξεταστεί χωριστά, έτσι ώστε να αποφεύγεται η εικονογράφηση με γενικότητες. Άξιο προσοχής στην ταινία είναι ότι ο αρχιτέκτονας ένορκος #8 δεν λειτούργησε γκρεμίζοντας την γενικά αποδεκτή αρχικά δισδιάστατη εικόνα ενοχής αλλά έφτασε στην αθωότητα του κατηγορουμένου οικοδομώντας ένα τρισδιάστατο κτίσμα από το μηδέν, την πραγματικότητα του οποίου δεν μπορούσε κανείς να μην αποδεχτεί, ενάντια στο τι πίστευε ο καθένας προσωπικά στην αρχή.

Μία άσκηση στο να αποβάλει κανείς την προσωπική κρίση εις όφελος της αλήθειας που βρίσκεται πάντα έξω και πέρα από την υποκειμενική εντύπωση. Η αλήθεια πρέπει, λέει ο συγγραφέας Ρέτζιναλντ Ρόουζ, να τεκμηριωθεί αντικειμενικά σε κάθε χωριστή λεπτομέρεια ώστε ο σκεπτόμενος άνθρωπος να μην έχει άλλη επιλογή από το να την παραδεχτεί.

Η ταινία ξαναγυρίστηκε για την τηλεόραση το 1997 από τον Γουίλιαμ Φρίντκιν με τον τζακ Λέμον στον ρόλο του Ενόρκου #8. Ήταν καλή από μόνη της αλλά πολύ χαμηλότερη σε επίπεδο από του Λουμέτ και του Φόντα.

thinks είπε...

Προφανώς η ταινία μιλάει για την ανθρώπινη κατάσταση και ως εκ τούτου φυσικά έχει ομοιότητες και με σημερινές καταστάσεις και γεγονότα πολύ κοντά σε εμάς. Θάρρος, ειλικρίνεια και προκαταλήψεις είναι μέρη της "μάχης" για αλήθεια, τα οποία έχουν ανάγκη, όπως απέδειξε ο Ένορκος #8, συστατικών χωρίς τα οποία όλα είναι μάταια: τα συστατικά είναι η λεπτομερής γνώση του αντικειμένου σε κάθε πτυχή του, η παιδεία και η έρευνα. Συστατικά που θα μας βοηθούσαν σήμερα να φτάσουμε στην αλήθεια της κατάστασής μας, αν υπήρχαν καθώς οι δισδιάστατες και υποκειμενικές εντυπώσεις επιλεγμένων πλευρών του θέματος τα υποσκελίζουν.

Η κάθε χωριστή συνιστώσα ενός μεγάλου θέματος μπορεί να λέει άλφα ή βήτα... όμως μόνο όλες οι συνιστώσες μαζί μπορούν να αποτελέσουν το τελικό οικοδόμημα το οποίο να είναι πολύ διαφορετικό από το κάθε τούβλο και πέτρα που το χτίζει.

Τζων Μπόης είπε...

Δημήτρη καλημέρα,

Σκοπός της ανάρτησης αυτής δεν ήταν να μπω σε λεπτομέρειες οι οποίες αφορούν την υπόθεση, ούτε να υπεισέρθω στον τρόπο απονομής τις δικαιοσύνης στις ΗΠΑ.
Στην πραγματικότητα, ο νεαρός αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών κατόπιν πρότασης του εισαγγελέα για καταδίκη, η οποία λόγω του ειδεχθούς αδικήματος και σύμφωνα με τον νόμο της Πολιτείας το αδίκημα θα επέβαλε τη θανατική ποινή. Εννοείται ότι ο εισαγγελέας προτείνει και οι δικαστές δικάζουν, επίσης πουθενά δεν μας λέει η ιστορία ότι ο νεαρός τελικά διέπραξε ή όχι το αδίκημα, η ουσία της ταινίας και του θεατρικού είναι εντελώς διαφορετική, άλλο προσπαθεί να μας πει η ιστορία και δεν αναλώνεται σε λεπτομέρειες
Προσωπικά ήθελα να αναφερθώ, το ίδιο γίνεται και στην ιστορία αυτή, για την μάχη την οποία δίνει ο καθένας με τον εαυτό του για να καταλήξει κάπου και να πάρει μια απόφαση σημαντική. Για να το καταφέρει αυτό πρέπει να αντιπαρατεθεί με τις δικές του κυρίως προκαταλήψεις και τα στερεότυπα.
Ο 12ος ένορκος είναι εκείνος που προβάλει πάνω στο θύμα – πατέρα τη δική του τη ζωή, καθώς ο ίδιος δεν στάθηκε κοντά όσο θα έπρεπε στο δικό του το παιδί, άρα η τιμωρία του νεαρού είναι η εξιλέωση για τα δικά του λάθη, δεν τον απασχολεί η αλήθεια μέχρι το τέλος, είναι εμποτισμένος από προκαταλήψεις, στο τέλος όμως λυγίζει αντιλαμβανόμενος ότι η μάχη που είχε να δώσει ήταν με τους δικούς του δαίμονες και όλοι αυτοί οι δαίμονες, ο φόβος απέναντι σε οτιδήποτε πιο στέρεο από προκαταλήψεις και εμμονές θέλει προσπάθεια για να εξαφανιστεί, κι αυτό γίνεται μόνο μέσα από προσωπικούς αγώνες με τον εαυτό μας και μέσα από στέρεα επιχειρήματα.
Την ταινία την είδα πριν από χρόνια, συγκλονιστική, απλά το θέμα μου υπενθυμίστηκε από τη φετινή θεατρική παράσταση στην Αθήνα.
Οι ομοιότητες με τις τρέχουσες καταστάσεις είναι πέρα από εμφανείς νομίζω

thinks είπε...

Καλή σου μέρα Τζων.

Ο ένορκος ο οποίος προς το τέλος, καθώς φερόταν κατά των "νέων του σήμερα", έσκισε την φωτογραφία του ίδιου του γιού του, που είχε στο πορτοφόλι του, και τότε μόνο άρχισε να κλαίει. Και, συντετριμμένος και νικημένος, ήταν ο τελευταίος που ψήφισε "Αθώος". Ήταν ο Ένορκος #3 τον οποίον έπαιξε ο μεγάλος Λη Τζέη Κομπ. Είναι σαφές ότι έδινε μία μάχη για να ρίξει στον δικό του γιό το φταίξιμο για το γεγονός ότι δεν τον είχε δει χρόνια και ήταν έτοιμος να θανατώσει τον κατηγορούμενο για να κρατήσει την εγωιστική του αυταπάτη. Μια αυταπάτη που έψαχνε την εξιλέωση για το γεγονός ότι ο γιός του απομακρύνθηκε από αυτόν. Είναι επίσης σαφές ότι δεν προσπάθησε και ούτε έδωσε την παραμικρή μάχη μέχρι το τέλος για να αλλάξει ιδέα ή να ξεφύγει από οποιαδήποτε προκατάληψη. Αλλά, νικήθηκε από το οικοδόμημα αλήθειας που έχτισε ο ένορκος #8 και το γεγονός ότι αισθανόταν πλέον εκτεθειμένος και στους υπόλοιπους δέκα.

Η δομή του έργου είναι πως όταν ερευνήσεις αμερόληπτα, τότε "η αλήθεια θα λάμψει" και θα υψωθεί πάνω από όλα (μία έκφραση Αμερικανική).

Είναι αδύνατον, κατά την γνώμη μου, να κάνουμε τις υπέροχες αναφορές που έκανες, βασισμένες σε αυτό το έργο, χωρίς να υπεισέρθουμε στον τρόπο απονομής δικαιοσύνης στις ΗΠΑ. Θα ήταν σαν να μιλούσαμε για τα γλυπτά του Φειδία χωρίς να αναφέρουμε το Αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, ή την ομορφιά των έργων του Ρούμπενς χωρίς να αναφερθούμε στην Φλαμανδική σχολή, το έργο του Δάντη χωρίς να αναφερθούμε στην προαναγεννησιακή Ιταλία και Βατικανό... το Βρετανικό πολιτικό σύστημα χωρίς αναφορά στην Μάγκνα Κάρτα. Το Ελληνικό χρέος χωρίς αναφορά στην οικογένεια Παπανδρέου.

Οι ομοιότητες με τις τρέχουσες καταστάσεις είναι πράγματι πέρα από εμφανείς. Και το σαφές δίδαγμα, από την πλευρά του συγγραφέα του συγκεκριμένου έργου: το ότι η αμερόληπτη έρευνα κάνει την αλήθεια να αναδυθεί και να λάμψει εξουδετερώνοντας το 'Εγώ (όπως το φως το σκοτάδι), το οποίο "Εγώ", από μόνο του σπάνια θα αναγνωρίσει προκατάληψη για να δώσει από μόνο του μάχη εναντίων της.

Τζων Μπόης είπε...

O ένορκος ο οποίος κάμπτεται στο τέλος και τελικά με τη δική του απόφαση αθωώνεται ο νεαρός, οπισθοχωρεί υπό το βάρος των στέρεων επιχειρημάτων των υπολοίπων 11 και γονατίζει μπροστά στο βάρος της δικής του διάψευσης, όταν πλέον καταρρέει μέσα του η δική του σαθρή αλήθεια. Έχει όμως την δύναμη να καμφθεί, έχει τα κότσια να γονατίσει, θα μπορούσε να εμείνει στην απόφασή του, δεν το κάνει, είναι σημαντική στιγμή αυτή στη ζωή ενός ανθρώπου, το να μπορεί να προσαρμόζεται.
Αυτό που μένει είναι ότι όταν έχεις ατράνταχτα όπλα, όταν μπορείς να κάνεις ένα βήμα πίσω, όταν δεν μουλαρώνεις οχυρωμένος πίσω από θέσφατα, προκαταλήψεις και πείσματα τότε μπορείς να κρίνεις πιο καθαρά και να νιώσεις κι εσύ ο ίδιος πιο ανάλαφρα.
Ο συγγραφέας τοποθετεί την ιστορία μέσα σε ένα δικαστικό πλαίσιο, ο τρόπος απονομής της δικαιοσύνης στις ΗΠΑ είναι το όχημα κι αποτελεί τη λεπτομέρεια, δεν είναι η ουσία στην ιστορία αυτή.
Άρα αν απομονώσεις τη λεπτομέρεια θα χάσεις την ουσία, που στην προκειμένη περίπτωση είναι άλλη, αν συνδέσεις το ελληνικό χρέος με την οικογένεια που αναφέρεις, τότε θα χάσεις την γενικότερη εικόνα που λέει ότι από το 1981 μέχρι το 2009, μέσα σε 28 χρόνια, το χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ πήγε από το περίπου 30% στο περίπου 110% και από το 2009 έως σήμερα, μέσα σε 5-6 χρόνια δηλαδή, εκτοξεύτηκε στο 175% περίπου και να σκεφτείς μέσα σε αυτά τα 28 χρόνια είχαμε και Ολυμπιακούς να χρηματοδοτήσουμε, στα τελευταία 5-6 τι είχαμε άραγε;

thinks είπε...

Σαφώς. Αλλά και στο έργο, ο αρχιτέκτονας απομονώνει πολλές διαφορετικές λεπτομέρειες, ξεχωριστά για να χτίσει το οικοδόμημά του. Δεν υπάρχει τίποτα μονολιθικό στην ζωή άρα πρέπει εκ των πραγμάτων να απομονώσουμε πολύ περισσότερες από μία λεπτομέρειες πριν ενωθούν από μόνες τους σε ένα οικοδόμημα.

Την τελική απόδειξη του ότι για να μιλήσει περί της γενικότερης ουσίας ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το όχημα της Αμερικανικής δικαιοσύνης σαν δομικό υλικό της υπόθεσης του (την οποία εσύ σωστά νομίζω αποδίδεις), το πρόβαλες εσύ ο ίδιος όταν παρατήρησες ότι δεν μαθαίνουμε ποτέ στα σίγουρα αν είναι αθώος ή όχι στην πραγματικότητα ο κατηγορούμενος. Αυτό μιλάει απ' ευθείας στην αρχή του ότι ένας κατηγορούμενος είναι αθώος μέχρι να κριθεί ένοχος από 12 συμπολίτες του, και αν υπάρχει έστω και μία "εύλογη αμφιβολία" παραμένει αθώος, τελεία και παύλα. Έτσι η κρίση των 12 ανάγεται υψηλότερα από την πραγματικότητα, προσδιορίζοντας την κοινωνικά και νομικά αποδεκτή "πραγματικότητα".

(Η οικογένεια Παπανδρέου δεν είναι η μόνη λεπτομέρεια αλλά μία από τις αναπόσπαστες λεπτομέρειες-μέρη του οικοδομήματος) Όπως και το ότι το χρέος και η δυνατότητα αποπληρωμής αλλάζουν δυσμενώς με γεωμετρική πρόοδο στον χρόνο χωρίς φροντίδα, και το πρόβλημα φαίνεται προς το τέλος ενώ ξεκίνησε πολύ νωρίτερα όταν δεν ήταν αμέσως ορατό (και, φυσικά, η υποδομή των Ολυμπιακών θα είχε βοηθήσει αργότερα οικονομικά αν είχε γίνει σωστή εκμετάλλευση αντί να σκουριάσει). Ίσως το πρόβλημα του Τιτανικού ήταν η αρχική του ταχύτητα και όχι το πόσους κουβάδες διέθετε μετά για να βγάζει το νερό.

Και σωστά λες ότι ο ένορκος #3 κάμφθηκε και γονάτισε αντί να μουλαρώσει σε μία χαμένη θέση. Η ουσία όμως ήταν ότι η θέση του έγινε συντρίμμια από την αλήθεια και δεν είχε άλλη επιλογή από το να γονατίσει. Και, ο ένορκος #8 και τότε πια και όλοι οι άλλοι θα περίμεναν και α συνέχιζαν να μιλάνε μέχρι ο #3 να καμφθεί. Μην ξεχνάμε ότι ενώ ο #8 ήταν ο αρχιτέκτονας της οικοδομής, ο #9, ο ηλικιωμένος κύριος, ήταν ο πολιτικός μηχανικός.

Τζων Μπόης είπε...

Στη δικαιοσύνη αθώος είναι κάποιος μέχρι αποδείξεως του εναντίου, είτε στην Αμερική, είτε αλλού. Ο συγγραφέας τοποθετεί την ιστορία μέσα στα πλαίσια της αμερικανικής δικαιοσύνης γιατί ήταν αμερικανός και χρησιμοποίησε το αμερικάνικο σύστημα το οποίο γνώριζε, εάν γνώρισε τα δικά μας αντίστοιχα 7μελή, θα τοποθετούσε την ιστορία εκεί, η βασική αρχή παραμένει ή ίδια, είτε στην Αμερική είτε άλλου στον πολιτισμένο κόσμο.
Κι επειδή όπως σου έχω πει έχω παραστεί αρκετές φορές ως ένορκος, δεν υπάρχει διαφορά με εδώ σε σχέση με όσα διαδραματίζονται στην ιστορία ως προς το πνεύμα της δικαιοσύνης, επί της διαδικασίας ίσως ναι.
Μη θεωρείς όμως ότι πάντοτε οι άνθρωποι κάμπτονται μπροστά στην ήττα τους, πολλοί παραμένουν άκαμπτοι, τραχείς, δυσκίνητοι, μερικοί τοποθετούν το αίτιο της δυσκαμψίας αυτής κάπου αλλού, π.χ. στην πεποίθηση από μέρους τους για το ακλόνητο της δικής τους άποψης και αλήθειας, ακόμα κι όταν αυτά αποδεικνύονται ότι ήταν εσφαλμένα.
Η διαφορά πολιτισμού έγκειται όχι στην παραδοχή ότι κάποιος έχει λάθος άποψη, άρα πρέπει να συνετιστεί, αλλά στο να συνειδητοποιήσει και να αναγνωρίσει ο ίδιος το λάθος του και να πορευτεί αναλόγως...
...εδώ κι αν οι συγκρίσεις με την πραγματικότητα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη είναι εμφανέστατες. Η ιστορία αυτή είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

thinks είπε...

Φυσικά ο συγγραφέας τοποθέτησε την ιστορία μέσα στο Αμερικανικό σύστημα που γνώριζε και από καμία άλλη χώρα δεν γράφτηκε το ίδιο, όπως και μόνο από την Ελλάδα βγήκε η Αναφορά στον Γκρέκο και μόνο από την Γαλλία οι Άθλιοι.

Στις λεπτομέρειες όμως είναι ο διάβολος που επιδεικνύει την τρομερά μεγάλη και σημαντική διαφορά μεταξύ, φερ' ειπείν του Ελληνικού συστήματος ενόρκων και του Αμερικανικού, όπου επτά ένορκοι είναι μικρότερος αλλά και μονός αριθμός όπου ευκολότερη η πλειοψηφία και η ομοφωνία (με αδύνατο, αριθμητικά, το 50-50 αδιέξοδο το οποίο μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ως πιθανότητα), και οι δώδεκα ένορκοι μεγαλύτερος και ζυγός αριθμός οπότε πολύ δυσκολότερη και η πλειοψηφία και η ομοφωνία και πιθανή η ισοπαλία.

Επίσης στην λεπτομέρεια ότι στην Αμερική δεν ψάχνουν "σωστό" ή "λάθος" (γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει), και ψάχνοντας ομοφωνία βασισμένη σε κοινή αποδοχή ενός νοήματος.

Και έχεις απόλυτο δίκιο ότι "Η διαφορά πολιτισμού έγκειται όχι στην παραδοχή ότι κάποιος έχει λάθος άποψη, άρα πρέπει να συνετιστεί, αλλά στο να συνειδητοποιήσει και να αναγνωρίσει ο ίδιος το λάθος του και να πορευτεί αναλόγως...". Βέβαια, συχνά χρειάζεται την τριβή με άλλες απόψεις και ίσως την συντριβή της θέσης του. Και, ακόμα και τότε μπορεί να επιμείνει. Όπως θα μπορούσε να είχε επιμείνει και ο ένορκος #3.

Τζων Μπόης είπε...

Τι θα πει σωστό ή λάθος, αυτό έχει να κάνει με την ηθική διάσταση ενός θέματος, δεν μιλάμε για αυτό.
Ένα νόημα αναζητείται κι εδώ, το οποίο θα καταλήξει σε μια απόφαση, καμία διαφορά ως προς το πνεύμα, μια διαδικασία λογικών αλληλουχιών βάσει στοιχείων, ανάλυση, σύνθεση, αμφισβήτηση, ερωτηματικά, απαντήσεις, συμπεράσματα και απόφαση, η δομή είναι η ίδια.

Πολύ σωστά λες, τριβή με άλλες απόψεις και συντριβή της θέσης, χρειάζεται και τόλμη από την πλευρά μας όμως

thinks είπε...

Αγαπητέ μου Τζων, σ' ευχαριστώ για μία όπως πάντα υπέροχη συζήτηση, που έκλεισε. Δεν την συνεχίζω τώρα, ούτε πρόκειται να γράψω τίποτα παραπάνω για την πραγματική ουσία του θέματος που ήγειρες. Απλά, επειδή προτεινες ως αφετηρία για την αναρτηση μία από τις πολύ αγαπημένες μου ταινίες, θέλω, ελπίζω με την άδειά σου, να "καταχραστώ" τον χώρο σου για να μιλήσω λίγο, με αγάπη, για την συγκεκριμένη ταινία αυτή καθ' αυτή χωριστά και πέρα από το πραγματικό νόημα της συζήτησης... Έτσι να αναφέρω μερικά πράγματα από θαυμασμό για το έργο που έκαναν ο Λουμέτ και ο Φόντα πάνω στα λόγια του Ρόουζ.

Στην αρχή, όταν οι έντεκα πιστεύουν ότι ο κατηγορούμενος είναι ένοχος, ο καιρός έξω είναι λιακάδα και κάνει πολύ ζέστη. Τα πλάνα είναι ευρυγώνια, από ψηλά σαν σε ενυδρείο. Βλέπουμε και όλο σχεδόν το δωμάτιο και τα κτήρια και σκεπές έξω από τα παράθυρα.

Σιγά-σιγά καθώς προχωρεί η συζήτηση τα πλάνα αρχίζουν να πλησιάζουν τους ενόρκους και η θέα έξω από τα παράθυρα αρχίζει να γίνεται φλου σε εστίαση φακού. Προμηνύεται βροχή. Ο ανεμιστήρας αρχίζει να λειτουργεί στην μέση της ταινίας.

Προς το τέλος όλα τα πλάνα είναι σχεδόν γκρο πλάν, έξω κάνει σκοτάδι συννεφιάς και βρέχει. Η ζέστη έχει γυρίσει σε υγρασία.

Όλα τα παραπάνω ήταν υπολογισμένα από τον Λουμέτ. Στην αρχή των γυρισμάτων μάλιστα, ο Φόντα του είχε πει ότι η καλλιτεχνική δουλειά στην ζωγραφική του τοπίου της πόλης έξω από το εσωτερικό σετ ήταν κακή και ο Λουμέτ του είχε εξηγήσει πως είναι επίτηδες έτσι για να δέσει με τα πλάνα που έχει υπ' όψιν του και με την αίσθηση που θέλει να δώσει.

Στο σχέδιο του αρχιτέκτονα έρχεται να προσθέσει κολώνες, μπετό και ατσάλι ο μεγαλύτερης από όλους πείρα ηλικιωμένος κύριος ο οποίος είναι εκείνος που έχει προσέξει ότι η πρώτη αυτόπτης μάρτυς δεν φορούσε τα γυαλιά της ενώ είχε σημάδια από γυαλιά στην μύτη της. Ο πρώτος ένορκος που συμφωνεί, ο #2, συμφωνεί μόνο αφού συνειδητοποιεί ότι ο ίδιος φοράει γυαλιά που του έχουν αφήσει τα ίδια σημάδια, και κάνει την ίδια αυτόματη κίνηση του να πιάνει την κορφή της μύτης του όπως η μάρτυς.

Ο ηλικιωμένος κύρος είναι που προτείνει ότι ο δεύτερος αυτόπτης μάρτυς, με φθαρμένα ρούχα και κουτσό περπάτημα ισως να προσπάθησε να δώσει κατάθεση με την οποία οι άλλοι θα συμφωνούσαν. Όταν τον ρώτησαν πως το ξέρει αυτό πρότεινε τον εαυτό του σαν κάποιον που γνωρίζει την αίσθηση του να μην ακούει κανείς πια τα λόγια σου λόγω της ηλικίας σου...

Ο κάθε ένορκος, καθώς άλλαζε γνώμη, άλλαζε γνώμη βλέποντας την ξεχωριστή και ιδιαίτερη προχειρότητα και ταχύτητα με την οποία είχε σχηματίσει την αρχική γνώμη (με καλύτερο παράδειγμα τον #7 που στην αρχή ήθελε να τελειώνει για να πάει στο γήπεδο, για ένα παιγνίδι το οποίο στο τέλος αναβλήθηκε λόγω βροχής.

Ο ένορκος #8 ποτέ δεν ισχυρίζεται ότι ο κατηγορούμενος είναι αθώος. Από την αρχή, το μόνο που προτείνει είναι ότι ο ίδιος δεν έχει πειστεί για την ενοχή, και ένα-ένα παραθέτει το τι δεν τον έχει πείσει. Ακόμα και στο πιο εντυπωσιακό του επιχείρημα, τον σουγιά που είχε αγοράσει εκεί κοντά και ήταν όμοιος με το όπλο του εγκλήματος, δεν λέει ότι αυτό αποδεικνύει τίποτα άλλο από το να προσθέτει αμφιβολία --όχι ως προς την αθωότητα (συναίσθημα ενόρκων) αλλά ως προς την ενοχή (ευθύνη ενόρκων)...

Και τόσα άλλα. Ένα αριστούργημα...

Τζων Μπόης είπε...

Η ταινία είναι και για μένα ένα αριστούργημα, σύλληψη, ερμηνείες, κινηματογράφηση, αίσθηση. Την είδα πριν χρόνια και την συγκαταλέγω μέσα στις αγαπημένες μου.
Όταν μάλιστα έμαθα ότι θα ανέβει στο θέατρο φέτος, φυσικά και έσπευσα να την παρακολουθήσω και ομολογώ ότι ενθουσιάστηκα και στην θεατρική της απόδοση, μάλιστα είναι κομμένη και ραμμένη και για το θέατρο.

Δεν προκύπτει μέσα από την πλοκή ότι ο νεαρός είναι ο δολοφόνος, κρίνεται αθώος ακριβώς επειδή δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις ότι είναι ένοχος. Αυτό που με εντυπωσιάζει είναι αυτή η πάλη καθενός εκ των ηρώων με τους άλλους στο ένα μέτωπο και παράλληλα και με τον ίδιο τους τον εαυτό στο άλλο.
Βέβαια, τα επιχειρήματα μπορεί να ερμηνευτούν ακόμα και ως τραβηγμένα αν τα δεις απομονωμένα, π.χ. το σημάδι από τα γυαλιά είναι τραβηγμένο, το μυστικό είναι όμως η σύνθεση, η ανάλυση των επιχειρημάτων , είναι η σύγκρουση με τα «δεδομένα», με όσα εκ πρώτης φαίνονται ότι δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.
Το παν είναι να βάλεις στην συνταγή την αμφιβολία, τη σκέψη, να βλέπεις όσες πιο πολλές πλευρές ενός ζητήματος μπορείς ...

...στα καθ’ ημάς λοιπόν: δεν είναι οι βάρβαροι ξένοι που μας επιβουλεύονται, ούτε εμείς οι αλητήριοι της Ευρώπης, δεν είναι απαραίτητο κάποιος να σε δεχτεί για αυτό που είσαι, είναι όμως στοιχείο πολιτισμού το να σε σέβεται, να μπορεί να σκεφτεί και τη δική σου θέση, να σου αφιερώσει χρόνο, να μην μένει στις σιγουριές και στα στερεότυπα επειδή έτσι είναι το βολικό, όπως η στάση του ενόρκου που ήθελε να ψηφίσει ένοχος για να ξεμπερδέψει γρήγορα ώστε να μην χάσει έναν αγώνα μπέιζμπολ, ο οποίος στο τέλος αναβλήθηκε!

Καλό απόγευμα Δημήτρη :)

thinks είπε...

...by the way, από την κλασική φωτογραφία προώθησης της ταινίας, που έβλες στη ανάρτηση, λείπουν δύο ένορκοι: ο τελευταίος που συμφώνησε, και ο πρόεδρος. Οι δέκα που φαίνονται είναι εκίνοι που έχτισαν την υπεθηνότητα της ευμηγορίας (ο πρόεδρος, εκτός από την τυπική οργάνωση δεν συνέβαλε τίποτα στο σκεπτικό, και ο τελευταίος που συμφώνησε αντιπροσώπευε όχι την προχειρότητα που τελικά ξεπέρασαν οι άλλοι, αλλά τον κίνδυνο της εμμονής)

κ
Καλό σου απόγευμα Τζων Μπόη!
:-)

Τζων Μπόης είπε...

...σωστά! Μετά τους μέτρησα και μου έλειπαν δύο.
Καλά, ο συντονιστής ήταν ο ισορροπιστής...ο εμμονικός όμως έπρεπε να ήταν στην εικόνα, αβλεψία μου ;))