Αλήθειες και ψέματα

Στην αρχή μοιάζει με εντύπωση, όσο όμως περνούν τα χρόνια γίνεται σχεδόν βεβαιότητα. Το παρατηρώ στους άλλους, το βλέπω και σε μένα μερικές φορές.

Ο Ίψεν το είχε ονομάσει «ζωτικό ψεύδος», δηλαδή την κατάσταση ψεύδους μέσα στην οποία ζουν πολλοί άνθρωποι όταν η πραγματικότητα φαντάζει σκληρή και αβάσταχτη.

Όταν τα πράγματα ζορίζουν τότε κάποιοι δημιουργούν ένα ιδεατό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να κινηθούν με σχετική άνεση, παράλληλα με μια πραγματικότητα την οποία θέλουν να αποφύγουν.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 συναντήθηκα για πρώτη φορά με τη «Μητέρα του Σκύλου» του Παύλου Μάτεσι. Εκείνο που κράτησα τότε από εκείνο το βιβλίο ήταν ένα δυνατό σφίξιμο στο στομάχι και μια βαθιά συγκίνηση. Μετά όμως από λίγα χρόνια το ξαναδιάβασα και μπόρεσα να κατανοήσω καλύτερα τα όσα με τόσο σκληρό, κυνικό και σαρκαστικό τρόπο ήθελε να αποδώσει ο συγγραφέας, το ψέμα δηλαδή το οποίο πολλοί άνθρωποι κατασκευάζουν για να μπορέσουν να ξεγλιστρήσουν μέσα από μια πραγματικότητα, την οποία δεν θέλουν να αποδεχτούν.

Το βιβλίο αυτό έγινε ένα από αγαπημένα μου στην ελληνική πεζογραφία, μπορεί και το πιο συγκλονιστικό ψυχογράφημα που έχω διαβάσει, σουρεαλιστικό και παράλληλα υπέροχα θεατρικό.

Έκτοτε και κάθε φορά που ανεβαίνει στο θεατρικό σανίδι δεν το χάνω, όπως και φέτος σε μια παράσταση που σε καθηλώνει.

Μέσα από την ιστορία της διαταραγμένης αντι-ηρωίδας, μιας εμβληματικής προσωπικότητας που σε θυμώνει και παράλληλα την συμπονείς, μέσα από τις αφελείς φαντασιώσεις της που διατρέχουν τις σημαντικότερες στιγμές του βίου της και που αναπόφευκτα μοιάζουν να καταρρέουν στην πορεία με τρόπο απρόσμενο, όπως τελικά καταρρέει σχεδόν κάθε φαντασίωση, εξιστορείται ένας προσωπικός μύθος, ο οποίος ξεφεύγει από τα στενά όρια μιας αφήγησης.

Βέβαια, το τέλος μοιάζει κάπως απρόσμενο για τους άλλους, όχι όμως και για εκείνη, καθώς αυτή φαίνεται να μπαινοβγαίνει με άνεση σε μια πραγματικότητα από την αρχή μέχρι το τέλος, πλάθοντας έναν προσωπικό μύθο μέσα στον οποίο κατοικεί. 

Έχω την εντύπωση ότι αυτό θυμίζει πολλά κι από τη δική μας πραγματικότητα, αλλά και από τις ζωές των άλλων γύρω μας.

Η ιστορία της πρωταγωνίστριας έχει παρομοιαστεί με το ψυχόδραμα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, το ψέμα της ηρωίδας δεν είναι τίποτα περισσότερο από τον μύθο της νεότερης ιστορίας μας, το ψέμα που πλάσαμε και το οποίο αποκαλύπτεται πλέον για μερικούς, αλλά όχι όμως και για όλους.

Προσωπικά, ίσως να μην θέλω να μπω μέσα σε μια τέτοια διαδικασία αποκωδικοποίησης κι αυτό γιατί θεωρώ ότι ο μύθος και το προσωπικό ψέμα του καθενός μας είναι ατομικό, είναι η προσωπική του καταφυγή στα δικά του ζόρικα.

Μου είναι δύσκολο να αποδεχτώ την ομογενοποίηση των ατομικών φαντασιώσεων στη δημιουργία μιας ομαδικής παράκρουσης, από την άλλη σκέφτομαι ότι ίσως αυτό ακριβώς να αποτελεί και το δικό μου ζωτικό ψεύδος, μάλλον δεν θέλω να αποδεχτώ ότι φτιάξαμε ένα τέρας, ίσως γιατί ήμουν κι εγώ συμμέτοχος σε αυτή την κατασκευή και η υιοθέτηση μαζικών ψυχώσεων δεν μου ταιριάζει.

Μερικοί θα πουν ότι το ζωτικό ψεύδος υποδηλώνει μια κατάσταση συναισθηματικής ανωριμότητας, ίσως να είναι κι έτσι, δεν μπορώ όμως να μην δεχτώ ότι για κάποιους δεν είναι τίποτε περισσότερο από έναν αγώνα προσωπικής επιβίωσης κι αν πρέπει να κάνω μια αντιπαραβολή με τα όσα διαδραματίζονται στην χώρα αυτή κι όχι μόνο σε αυτή, τότε μάλλον θα αναγκαστώ να δεχτώ ότι, χωρίς μια δύσκολη αλήθεια δεν υπάρχει το ψέμα και χωρίς την αποκάλυψη του ψέματος δεν θριαμβεύει στο τέλος η αλήθεια, το ζήτημα όμως είναι τι είδους παραζάλη αντέχει κανείς περισσότερο …