Ξεθωριασμένο Λούστρο

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, όταν φοιτητής ακόμα έμπαινα στην αγορά εργασίας, με αποκαλούσαν «προσωπικό», κάπως αδιάφορος τίτλος για να περιγράψει κανείς τους εργαζομένους μιας επιχείρησης, αλλά σίγουρα περισσότερο κομψός και στρογγυλός, από τον γενικό όρο, «εργαζόμενοι», ο οποίος περιγράφει απλά ανθρώπους που εργάζονται.
Ήμασταν λοιπόν το «προσωπικό», κι αν αναζητήσουμε στηρίγματα στην ετυμολογία της λέξης, θα οδηγηθούμε αρχικά στο λήμμα «πρόσωπο», κάτι υπαρκτό δηλαδή, κάτι που παραπέμπει σε μια ανθρώπινη διάσταση, αόριστη μεν, ανθρώπινη δε.
Λίγο αργότερα, τη δεκαετία του ’90 και ακόμα πιο έντονα τα μετέπειτα χρόνια, αλλά και έως στις μέρες μας, ο όρος «προσωπικό» αναβαθμίστηκε και αναβαπτίσθηκε στην κολυμπήθρα της ιλουστρασιόν εποχής, με τους όρους να λειαίνονται, να αποκτούν ένα αλλόκοτο λούστρο, μια γυαλιστερή στρογγυλάδα, να διακατέχονται από μια ευφάνταστη επιστημονική αερολογία. Το «προσωπικό» μετονομάστηκε σε «ανθρώπινο δυναμικό», ο όρος δηλαδή έγινε πιο ανθρώπινος, στην πράξη όμως το ίδιο ψυχρός, αν όχι και περισσότερο.
Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι το κάπως αόριστο, «προσωπικό» ήταν ένας όρος περισσότερο αυθεντικός και ακριβής, καθώς περιέγραφε ειλικρινέστερα την κατάσταση στο χώρο εργασίας, ενώ το «ανθρώπινο δυναμικό», όσο κι αν ακουγόταν πιο ανθρώπινο, είχε μια απόμακρη και τεχνοκρατική διάσταση, ενώ παράλληλα φάνταζε περισσότερο αποστασιοποιημένο από την ίδια την πραγματικότητα. Παρόλα αυτά, ο όρος εμπλουτίστηκε, έπρεπε κι αυτός να ακολουθήσει τις τάσεις της νέας εποχής, ο εργοδότης έπαψε θεωρητικά να σε βλέπει σαν «προσωπικό», σαν προσωπικό υπηρεσίας δηλαδή και σε προβίβασε σε «άνθρωπο», αλλά και σε «κεφάλαιο», σε «δύναμη», ανέδειξε την ανθρώπινη αλλά και παράλληλα την οικονομική σου αξία, είδε υποτίθεται τις ανθρώπινες ανάγκες σου, δεν ήσουν εκεί μόνο για να δουλεύεις και να του παράγεις κέρδος, λαμβάνοντας έναν ξερό μισθό στο τέλος του μήνα, δεν ήσουν ένας απλός υπηρέτης της επιχείρησης, ένα γρανάζι της μηχανής, ήσουν άνθρωπος, ο οποίος έπρεπε όχι απλά να λαμβάνει, αλλά να απολαμβάνει, έπρεπε να αναπτυχθείς, να επιμορφωθείς, να εξελιχθείς, να ανελιχθείς, να εκσυγχρονιστείς, να αξιολογηθείς, να προσαρμοστείς, να ελαστικοποιηθείς…
Δεν κύλησε πολύ νερό στον μύλο. Δεν κύλησε καν νερό, κύλησε αίμα.
Σήμερα, ψάχνω να βρω σε ποιον ακριβώς όρο θα πρέπει να ενταχθούμε.
Σήμερα, οι όροι έγιναν περισσότερο τεχνοκρατικοί, απέκτησαν μιαν άκαμπτη οικονομική διάσταση, έγιναν περισσότερο τραχείς και κάπως έτσι, εμείς μετατραπήκαμε σε «μισθολογικό κόστος», εξελιχθήκαμε πλέον σε ανασχετικούς παράγοντες της προόδου και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, της οικονομίας γενικά κι αόριστα, σαν να παρακολουθούμε διάλεξη σε αμφιθέατρο οικονομικής σχολής του πρώτου εξαμήνου, σαν αποχαυνωμένοι φοιτητές που μπερδεύονται σε θεωρίες και όρους, λες και η «οικονομία» ακολουθεί παράλληλους δρόμους και δεν διασταυρώνεται με τους ανθρώπους της, το «ανθρώπινο δυναμικό» της, παράλληλα οι επαΐοντες αποφάνθηκαν ότι πλέον δεν παράγουμε αξία, απλά δημιουργούμε κόστη, είμαστε έξοδα, γίναμε κονδύλια και λογιστικές καταχωρήσεις σε βιβλία εσόδων-εξόδων, από «σκλάβοι» στην αρχή, από «υπηρέτες» μετά, από «πρόσωπα» λίγα χρόνια πριν κι από «άνθρωποι» στη συνέχεια, ονομαστήκαμε «ανελαστική δαπάνη», μετατραπήκαμε σε «βάρος», γίναμε μπελάς.
Από τους μπελάδες πρέπει να απαλλάσσεσαι, γρήγορα, άμεσα, αποτελεσματικά.
Τα έσοδα είναι καλό πράγμα, τα κόστη είναι κακό. Στην μανιχαϊστική εποχή μας δεν υπάρχουν αμφιταλαντεύσεις και διλήμματα, το παν είναι η ορθόδοξη τεχνοκρατική σκέψη και τα ισοσκελισμένα λογιστικά. Η μοναδική κόκκινη γραμμή της χρεοκοπημένης εποχής μας είναι η προστασία της οικονομίας, η οποία πρέπει να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική, γιατί μόνο έτσι θα οδηγηθούμε στην ανάπτυξη, στην πρόοδο και στην ευημερία.
Οι έννοιες μέσα μου έχουν μπλεχτεί σε γαϊτανάκι και μένω μπερδεμένος κι αποπροσανατολισμένος να αναρωτιέμαι εάν εγώ είμαι λάθος τελικά, ή εκείνοι που μου φέρνουν τα πάνω κάτω και τα πίσω μπρος, που μου μπερδεύουν εποχές, νοήματα και όρους, που άλλοτε μου τα παρουσιάζουν τραχιά και άκομψα κι άλλοτε μου τα πασαλείβουν με λούστρο, άλλοτε με βαπτίζουν κοινωνικό εταίρο και με παραμυθιάζουν με την αίσθηση της ισοτιμίας κι άλλοτε με καταδικάζουν ερήμην μου, με στήνουν στο εκτελεστικό απόσπασμα και με πυροβολούν, όμως εγώ μέσα μου αυτά τα είχα από την αρχή ξεκαθαρισμένα, αποκρυσταλλωμένα, διαυγή, δεν χρειάστηκε να με ονομάσεις «δύναμη» για να καταλάβω πόση ανθρώπινη δύναμη διαθέτω, δεν χρειάζεται να ντρέπεσαι να με αποκαλείς «υπηρέτη», αφού ξέρω τι ακριβώς είμαι και τι υπηρετώ και δύσκολα με θαμπώνει η γυαλάδα των λέξεων, ούτε στη συνέχεια να με φωνάζεις «βάρος» για να σου χρωστάω κι υποχρέωση που με ανέχεσαι ακόμα και σου καταστρέφω κι από πάνω την συνταγή της «ανταγωνιστικότητας», της «ανάπτυξης», της «προόδου» και της «ευημερίας», αλλά από κάποιον που από απλός άνθρωπος, με ανάγκες γήινες, χειροπιαστές, σάρκινες και ψυχικές, ανθρώπινες, χωρίς εισαγωγικά και ορισμούς, υποβαθμίστηκε αυτόματα σε «μισθολογικό κόστος», τι είδους αποδοχή πλέον περιμένεις;