Πέμπτη 12 Ιανουαρίου 2012

Ξεθωριασμένο Λούστρο


Στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, όταν φοιτητής ακόμα έμπαινα στην αγορά εργασίας, με αποκαλούσαν «προσωπικό», κάπως αδιάφορος τίτλος για να περιγράψει κανείς τους εργαζομένους μιας επιχείρησης, αλλά σίγουρα περισσότερο κομψός και στρογγυλός, από τον γενικό όρο, «εργαζόμενοι», ο οποίος περιγράφει απλά ανθρώπους που εργάζονται.
Ήμασταν λοιπόν το «προσωπικό», κι αν αναζητήσουμε στηρίγματα στην ετυμολογία της λέξης, θα οδηγηθούμε αρχικά στο λήμμα «πρόσωπο», κάτι υπαρκτό δηλαδή, κάτι που παραπέμπει σε μια ανθρώπινη διάσταση, αόριστη μεν, ανθρώπινη δε.
Λίγο αργότερα, τη δεκαετία του ’90 και ακόμα πιο έντονα τα μετέπειτα χρόνια, αλλά και έως στις μέρες μας, ο όρος «προσωπικό» αναβαθμίστηκε και αναβαπτίσθηκε στην κολυμπήθρα της ιλουστρασιόν εποχής, με τους όρους να λειαίνονται, να αποκτούν ένα αλλόκοτο λούστρο, μια γυαλιστερή στρογγυλάδα, να διακατέχονται από μια ευφάνταστη επιστημονική αερολογία. Το «προσωπικό» μετονομάστηκε σε «ανθρώπινο δυναμικό», ο όρος δηλαδή έγινε πιο ανθρώπινος, στην πράξη όμως το ίδιο ψυχρός, αν όχι και περισσότερο.
Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι το κάπως αόριστο, «προσωπικό» ήταν ένας όρος περισσότερο αυθεντικός και ακριβής, καθώς περιέγραφε ειλικρινέστερα την κατάσταση στο χώρο εργασίας, ενώ το «ανθρώπινο δυναμικό», όσο κι αν ακουγόταν πιο ανθρώπινο, είχε μια απόμακρη και τεχνοκρατική διάσταση, ενώ παράλληλα φάνταζε περισσότερο αποστασιοποιημένο από την ίδια την πραγματικότητα. Παρόλα αυτά, ο όρος εμπλουτίστηκε, έπρεπε κι αυτός να ακολουθήσει τις τάσεις της νέας εποχής, ο εργοδότης έπαψε θεωρητικά να σε βλέπει σαν «προσωπικό», σαν προσωπικό υπηρεσίας δηλαδή και σε προβίβασε σε «άνθρωπο», αλλά και σε «κεφάλαιο», σε «δύναμη», ανέδειξε την ανθρώπινη αλλά και παράλληλα την οικονομική σου αξία, είδε υποτίθεται τις ανθρώπινες ανάγκες σου, δεν ήσουν εκεί μόνο για να δουλεύεις και να του παράγεις κέρδος, λαμβάνοντας έναν ξερό μισθό στο τέλος του μήνα, δεν ήσουν ένας απλός υπηρέτης της επιχείρησης, ένα γρανάζι της μηχανής, ήσουν άνθρωπος, ο οποίος έπρεπε όχι απλά να λαμβάνει, αλλά να απολαμβάνει, έπρεπε να αναπτυχθείς, να επιμορφωθείς, να εξελιχθείς, να ανελιχθείς, να εκσυγχρονιστείς, να αξιολογηθείς, να προσαρμοστείς, να ελαστικοποιηθείς…
Δεν κύλησε πολύ νερό στον μύλο. Δεν κύλησε καν νερό, κύλησε αίμα.
Σήμερα, ψάχνω να βρω σε ποιον ακριβώς όρο θα πρέπει να ενταχθούμε.
Σήμερα, οι όροι έγιναν περισσότερο τεχνοκρατικοί, απέκτησαν μιαν άκαμπτη οικονομική διάσταση, έγιναν περισσότερο τραχείς και κάπως έτσι, εμείς μετατραπήκαμε σε «μισθολογικό κόστος», εξελιχθήκαμε πλέον σε ανασχετικούς παράγοντες της προόδου και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, της οικονομίας γενικά κι αόριστα, σαν να παρακολουθούμε διάλεξη σε αμφιθέατρο οικονομικής σχολής του πρώτου εξαμήνου, σαν αποχαυνωμένοι φοιτητές που μπερδεύονται σε θεωρίες και όρους, λες και η «οικονομία» ακολουθεί παράλληλους δρόμους και δεν διασταυρώνεται με τους ανθρώπους της, το «ανθρώπινο δυναμικό» της, παράλληλα οι επαΐοντες αποφάνθηκαν ότι πλέον δεν παράγουμε αξία, απλά δημιουργούμε κόστη, είμαστε έξοδα, γίναμε κονδύλια και λογιστικές καταχωρήσεις σε βιβλία εσόδων-εξόδων, από «σκλάβοι» στην αρχή, από «υπηρέτες» μετά, από «πρόσωπα» λίγα χρόνια πριν κι από «άνθρωποι» στη συνέχεια, ονομαστήκαμε «ανελαστική δαπάνη», μετατραπήκαμε σε «βάρος», γίναμε μπελάς.
Από τους μπελάδες πρέπει να απαλλάσσεσαι, γρήγορα, άμεσα, αποτελεσματικά.
Τα έσοδα είναι καλό πράγμα, τα κόστη είναι κακό. Στην μανιχαϊστική εποχή μας δεν υπάρχουν αμφιταλαντεύσεις και διλήμματα, το παν είναι η ορθόδοξη τεχνοκρατική σκέψη και τα ισοσκελισμένα λογιστικά. Η μοναδική κόκκινη γραμμή της χρεοκοπημένης εποχής μας είναι η προστασία της οικονομίας, η οποία πρέπει να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική, γιατί μόνο έτσι θα οδηγηθούμε στην ανάπτυξη, στην πρόοδο και στην ευημερία.
Οι έννοιες μέσα μου έχουν μπλεχτεί σε γαϊτανάκι και μένω μπερδεμένος κι αποπροσανατολισμένος να αναρωτιέμαι εάν εγώ είμαι λάθος τελικά, ή εκείνοι που μου φέρνουν τα πάνω κάτω και τα πίσω μπρος, που μου μπερδεύουν εποχές, νοήματα και όρους, που άλλοτε μου τα παρουσιάζουν τραχιά και άκομψα κι άλλοτε μου τα πασαλείβουν με λούστρο, άλλοτε με βαπτίζουν κοινωνικό εταίρο και με παραμυθιάζουν με την αίσθηση της ισοτιμίας κι άλλοτε με καταδικάζουν ερήμην μου, με στήνουν στο εκτελεστικό απόσπασμα και με πυροβολούν, όμως εγώ μέσα μου αυτά τα είχα από την αρχή ξεκαθαρισμένα, αποκρυσταλλωμένα, διαυγή, δεν χρειάστηκε να με ονομάσεις «δύναμη» για να καταλάβω πόση ανθρώπινη δύναμη διαθέτω, δεν χρειάζεται να ντρέπεσαι να με αποκαλείς «υπηρέτη», αφού ξέρω τι ακριβώς είμαι και τι υπηρετώ και δύσκολα με θαμπώνει η γυαλάδα των λέξεων, ούτε στη συνέχεια να με φωνάζεις «βάρος» για να σου χρωστάω κι υποχρέωση που με ανέχεσαι ακόμα και σου καταστρέφω κι από πάνω την συνταγή της «ανταγωνιστικότητας», της «ανάπτυξης», της «προόδου» και της «ευημερίας», αλλά από κάποιον που από απλός άνθρωπος, με ανάγκες γήινες, χειροπιαστές, σάρκινες και ψυχικές, ανθρώπινες, χωρίς εισαγωγικά και ορισμούς, υποβαθμίστηκε αυτόματα σε «μισθολογικό κόστος», τι είδους αποδοχή πλέον περιμένεις;

8 σχόλια:

scarlett είπε...

Άλλο ένα εξαιρετικο κειμενο με θαυμασια μουσική συνοδεία.
Στο τελικο σου ερωτημα δε νομιζω να υπαρχει απαντηση, οπως δε νομιζω να ενδιαφερεται κανεις για "αποδοχή".
Το λες πολυ ωραια πιο πανω, το μονο που ενδιαφερει ειναι η προστασια της οικονομας (τι αλλο σημαινει αυτο -ας μου εξηγησει καποιος αν κανω λαθος-εκτος απο προστασια του μεγαλου κεφαλαιου ? ειναι κατι απροσωπο η οικονομια η ίδια ?)
Στο βωμο της δικης της επιβιωσης όλοι ειμαστε αναλωσιμοι, όπως ήμασταν παντα, όποιο ονομα και να μας δινανε.

Τι ομορφο το windmills of your mind!
(επαναλαβανομαι, το ξερω)
Καληνυχτα Τζων Μποη!

Άνευ Χαρτοφυλακίου είπε...

Θα ευημερούν οι αριθμοί θα υποφέρουν οι άνθρωποι.
Σωστά τα λες. Πίσω από τους τεχνοκρατικούς όρους που αναφέρεις υπάρχουν άνθρωποι, το 20% και πλέον ποσοστό ανεργίας αντιστοιχεί σε ψυχές, σε οικογένειες, σε φαγητό κι εμείς προσπαθούμε να πιάσουμε τους στόχους, τους στόχους τους.
Είμαστε στις γαλέρες, είναι ολοφάνερο.
Ίσως όμως και να μου αρέσει αυτή η εποχή, έπεσαν πολλές μάσκες, διαλύθηκαν προσωπεία, ξεγυμνώθηκαν τα αρπακτικά και φάνηκαν τα γαμψά τους νύχια, που τα είχαν λουστράρει.
Το σύστημα ροκανίζει όμως τα πόδια του, ίσως γιατί ξέρει ότι νέα πόδια ξεφυτρώνουν και μάλιστα προς άπω Ανατολή μεριά. Υπάρχουν μυριάδες στον κόσμο που θα έλεγαν κι ευχαριστώ από πάνω για τον κατακουρεμένο μισθό ενός Έλληνα, ξέρεις πόσοι με τον νέο κατώτατο μισθό θα ένιωθαν ότι έπεσε το μάννα εξ ουρανού; Εκεί ποντάρουν, εκμηδενίζουν ιστορία, διαλύουν δομές, σαρώνουν.
Οι ηγέτες ανεπαρκείς, οι δε λαοί αποχαυνωμένοι, ζουν με το όνειρο των προηγούμενων δεκαετιών και πιστεύουν ότι μια κρίση είναι και θα περάσει.
"Γυρίζω την πλάτη μου στο μέλλον, στο μέλλον που φτιάχνετε όπως θέλετε, αφού η ιστορία σας ανήκει, σαρώστε το λοιπόν αν επιμένετε".

Το κείμενο πάντως "τα σπάει" που λένε και οι έφηβοι, έχει ροή, πυκνότητα, δομή, ένταση και εκείνη τη συγκρατημένη πληθωρικότητα σου, η δε μουσική απολύτως ταιριαστή.

Καλημέρα Τζων Μπόη, όσο θα ζούμε θα ελπίζουμε και θα παλεύουμε με τα θεριά, αυτό είναι το πεπρωμένο του ανθρώπου κι αυτή η ομορφιά της ζωής.

Τζων Μπόης είπε...

Scarlett καλησπέρα,

Πέφτουν οι μάσκες με κάτι τέτοια. Τις εποχές που φαινομενικά σε "χάιδευε" ο εργοδότης και σου έδινε ένα σωρό τίτλους, εγώ κουμπωνόμουν διπλά. Πες τα βρε άνθρωπε με το όνομά τους, τι με παιδεύεις.

Τζων Μπόης είπε...

Άνευ Χ. καλησπέρα,

Λέω να μην γυρίσουμε τις πλάτες μας στο μέλλον, ούτε καν αυτό που φτιάξαν/με όπως θέλανε/με, τα πισώπλατα είναι και τα πιο επικίνδυνα φίλε.

Jolly Roger είπε...

Καλα τα ελεγε ο παππους Οργουελ, οτι ελεγχοντας την γλωσσα ελεγχεις τους ανθρωπους.
Καλα τα λες κι εσυ Τζων.

Μιας και αγγιξες λιγο την Γλωσσολογια, να υπενθιμισω τους γερμανικους ορους, που τους θεωρω πιο κοντα στην πραγματικοτητα.

Arbeit-nehmer λοιπον ειναι ο "δεχομενος την εργασια". Αυτο μεταφραζεται στα ελληνικα σαν υπαλληλος.
Arbeit-geber αντιθετα ειναι ο "προσφερων την εργασια", δηλαδη ο εργοδοτης.

Πικαντικη λεπτομερεια: στην πρωην Ανατολικη Γερμανια υπηρχαν οι ιδιοι ακριβως οροι, αλλά με *αντιθετη* έννοια. Ο μοναδικος εργοδοτης εκει ηταν το κρατος, το οποιο ονομαζονταν Arbeitnehmer, ο "δεχομενος την εργασια".

Το προβλημα βεβαια δεν ειναι η οικονομια γενικα, αλλα *αυτη* η οικονομια ειδικα. Η φενακη της διαρκους αναπτυξης, "συμπιεσης του κοστους", "ανταγωνιστικοτητας" και άλλα ακαταλαβιστικα.

Τζων Μπόης είπε...

Αγαπητέ Captain Morgan καλησπέρα,

Αν δώσεις στους ανθρώπους μια νέα λέξη, εκείνοι θα νομίζουν ότι έχουν στα χέρια τους ένα νέο δεδομένο....δεν είναι δικό μου, αλλά ούτε θυμάμαι ποιος ή ποια το είχε πει, είναι όμως μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση.
Πολύ σωστά τα λέει και ο Όργουελ.

Είμαι από εκείνος που πιστεύουν ότι τα γερμανικά δεν είναι κακόηχη γλώσσα, όμως όταν ακούω τη λέξη Arbeit, κάπως παγώνω, ίσως γιατί έρχεται στο μυαλό μου το Arbeit macht Frei και ο Gasterbeiter.
Είναι ένας λαός πάντως που έχει, από ότι φαίνεται, ιδιαίτερη αγάπη στη χρήση και στις εκδοχές αυτής της λέξης.
Δεν είναι τυχαίο που παραμένουν ακόμα με rating ΑΑΑ, ενώ οι Γάλλοι με τις σαμπάνιες, τα escargot και τα φουα γκρα τους κατέβηκαν ήδη μια κατηγοριά :)
Εμείς δε, με τα εθνικά μας Καγιέν, έχουμε γίνει εδώ και καιρό junk!

scalidi είπε...

Πώς, ε, χαθήκαμε στη μετάφραση...

Τζων Μπόης είπε...

Σταυρούλα, εμείς χαθήκαμε στη μετάφραση, αυτοί μια χαρά χειρίζονται τις γλώσσες.